Madrabaz Kvaçi ile tanışın…

Gürcü yazar Miheil Cavahişvilinin “Madrabaz Kvaçi” kitabı ile Gürcistanlı yazarları keşfetmeye devam ediyorum. Çevirmenin notuna göre “Kvaçi” düzenbaz,hilekar,madrabaz anlamlarına geliyor. Özgün adı Kvaçi Kvaçantiradze olan kitap 1924 yılında yazılmış, zaman içinde sansüre uğrayan baskıları olmuş elimizdeki çeviri ise orijinal metinden yapılmış.

Madrabaz Kvaçi

Gürcistan’ın en önemli yazarlarından biri olan Cavahişvili her devirde her ülkede karşımıza çıkacak düzenbaz bir karakter yaratmış, tam da dünyanın karışıklık içinde olduğu bir dönemde bu karakterin başından geçenlere tanık oluyoruz kitapta.

Toplumun aşağı tabakalarındaki düzenbaz, dalavereci ancak becerikli ve kurnaz bir kahramanın maceralarını işleyen roman türü olan pikareks roman türünün Gürcistan’daki en önemli eseridir Madrabaz Kvaçi.

Gürcistanın küçük bir kasabasında hayırlı bir doğum günü ile başlar, büyüdükçe daha büyük bir kasabaya gider ve burada haydut karakteri ortaya çıkmaya başlar. Para kazanmak için her türlü dalaveriyi çeviren, herkesi kendine inandıran ve en inandıkları anda onları sırtından vuran küstah kahramanımız arkadaşları ile türlü oyunlar çevirir. Daha sonra Odessa’ya üniversiteye okumaya giderler burada da kadınlar, kısa yoldan kazanılan paralar, kandırılan insanlar ile tembellikle geçen hayatları düzenbazlıklarla doludur. Sonra Saint Peterbursg’ta dönemin ünlü kahramanlarından Rasputin ile karşılaşınca daha üst tabakanın içine girerler. Küstah karakterimiz Rasputin sayesinde örttüğü dolandırıcılıkları sayesinde arkadaşlarının da yardımı ile önemli bir finansçı , Çarın gözdesi haline gelir, kadınların paylaşamadığı yakışıklı kişi olarak çeşitli ad ve ünvanlarla Avrupa’da gezinip döner bu sıralarda Rusya’da işler değişir. Rasputini öldürmekten, Şubat ve Ekim devrimlerini başlatmaktan suçlanır. Bazen kızıllardan yana bazen beyazlardan yana bazen aynı gün ikisinden yana görünür, güç kimin elindeyse oraya yanaşır tek derdi servetini korumak ve dolandırıcılıklarına devam etmektir. 1. Dünya savaşı yıllarında Rusya’da geçen önemli siyasi ve toplumsal olaylar zemininde düzenbaz karakterin “para için herşey mübah” mantığı ile yaşadıkları mizahi, büyüleyici bir dille önümüze seriliyor. Cezalardan, sorgulamalardan, hapishanelerden, çatışmalardan akıl almaz biçimde kurtulan kahramanımızın hikayesi İstanbul’da son buluyor.

Dönemin önemli figürleri ile kurmaca ilişkiler çevresinde Rusya’nın o dönemdeki durumuna mizahi göndermeler satır aralarında izleniyor. Cavahişvili Gürcü atasöz ve deyimleri ile zenginleştirilmiş akıcı bir dille oldukça berrak bir anlatım sunuyor bize. Çevirmen Parna -Beka Çilaşvili yine çok başarılı bir çeviri ile Kvaçi ile tanışmamızı sağlıyor.

Altı çizili cümleler

“Arkadaşlar! Bir delinin peşinden sadece deliler gider; peşinden giden de sonunda peşinden gittiği adam benzer.Leşin peşine takılanın kendisi de bir leşe döner. Sele kapılan biriyle kavgaya tutuşan kişinin kendisi de boğulur.”

“Şu andan itibaren Kvachi Kvachantiradze, bir düzine farklı soyadıyla dünya çapında yarışıyordu. Bazen Prens Bagration, bazen Afgan emirinin oğlu, bazen Kont Tishkevich, bazen bir Pers Kaçar prensiydi. El çabukluğunu, çok yönlü el işçiliğini, inceliğini ve keskinliğini kim değerlendirebilir veya tarif edebilir?”

Miheil Cavahişvili (Mikheil Javakhishvili)

Miheil Cavahişvili (Mikheil Javakhishvili)

Gürcü edebiyatının en önemli yazarlarından biri olan Cavahişvili Gürcistan’ın Tserakvi (Şerakva) köyünde doğdu, ailesinin başına gelen talihsiz olaylar nedeniyle Kırım’daki eğitimini yarıda bırakarak köyüne döndü. 1901 ‘de bakır dökümhanesinde çalışan bir işçi olarak Kakheti’de yaşadı. İlk hikayesini 1903 ‘te yazdı, Halk kitlelerinin savunuculuğunu yaptığından 1906 ‘da Çarlık Rusya’nın politik baskılarından uzaklaşarak Fransa’da sanat ve ekonomi politik okudu. Avrupa’da pek çok ülkeye ve Türkiye’ye gezilerde bulundu. Seyahatlarinden sonra gizlice ülkesine döndü ancak 1910’da sürgüne gönderildi. 1917’de geri döndü ve yazmaya devam etti. Gürcistan’da ki Sovyet hakimiyetine karşı olduğu için Bolşeviklerle yaşamı boyunca sorun yaşadı. 1923’te tutuklandı ve idam cezasına çarptırıldı ancak yazarlar birliğinin araya girmesi ile serbest bırakıldı , 1937’de tekrar tutuklandı ve kurşuna dizilerek öldürüldü. Yazıları 20 yıl kadar yasaklandı, arşivleri yokedildi, erkek kardeşi de vurularak öldürüldü ve eşi sürgüne gönderildi. Halk kültürü ve yaşayışında edindiği bilgilerle zenginleştirdiği canlı hikaye anlatımı, mizahi ve ironik uslubuyla Gürcü edebiyatının mihenk taşlarından olan Cavahişvili’nin Türkçe’de ki eserleri

Şeytanın Taşı

Beyaz Yaka

Lambalo ve Kaşa kitaplarıdır.

Biyografisindeki bazı bölümler Tengiz Abuladze’nin Repentance (1988) filminde kullanılmıştır. Film 1987 Cannes Film Festivali’nde prömiyerini yaparak FIPRESCI Ödülü, Jüri Büyük Ödülü ve Ekümenik Jüri Ödülü’nü kazandı. Meraklısı İngilizce alt yazılı olarak izleyebilir.