Kuzeye Göç Mevsimi

DR.NURGÜL ALTUNTAŞ
2 Oca
3 dakikada okunur

Kuzeye Göç Mevsimi - Tayep Salih

Sudan’a gidiyoruz… Araplar (Beledu’s Sudan) Siyahlar Ülkesi demişler buraya, zamanla sadece Sudan olarak kalmış. Sudan uzun süre müslümanların yönetiminde kaldığı için özellikle Şafi mezhebini takip eden müslümanların yoğunlukta olduğu, ayrıca hristiyanlar, kiptiler başta olmak üzere farklı dil, din ve etnik kökenden pek çok kabilenin yaşadığı bir ülke. Maalesef çatışmanın, savaşın, iç karışıklığın, insan hakları ihlallerinin de eksik olmadığı bir ülke.

1899 dan 1956 ‘ya kadar neredeyse 60 yıl İngiliz sömürgesi olarak yönetilen Sudan, bağımsızlığını kazansa da istikrarlı bir yönetime hiç kavuşamamış defalarca darbe yaşanmış talihsiz bir tarihe sahip. Son yıllarda Darfur bölgesi nedeniyle yaşanan anlaşmazlıklar iç savaşlara yol açmış, milyonlarca insanın etkilendiği bu çatışmalarda onbinlerce insan soykırıma uğramıştır. Nairobi’de yapılan anlaşma biraz yatışma sağlamış ama kaçınılmaz olarak Sudan güney ve kuzey olarak ikiye bölünerek çatışmalar sonlandırılabilmiştir.

Sudan’da farklı dinlerin ve etnik kökenlerin bir arada olduğu çok kültürlü bir yapı olması nedeniyle laik bir devletin kurulması hep istenmiş ama başa gelen yönetimlerin bu konuda tam tersi uygulamaları iç savaşları tetiklemiştir. Sudan’ın çok tartışılan yöneticilerinden Ömer el Beşir de laiklikle ilgili herşeyi rafa kaldırıp şeriat ile yönetime geçmişti. Ancak Sudan’ın ayrılmasından sonra laiklik yeniden ilan edildi.

Kısa bir Sudan tanıtımından sonra kitabımıza gelelim.. Kuzeye Göç Mevsimi Afrikave Arap edebiyatının en önemli yazarlarından Tayeb Salih’in Türkçe’deki ilk romanı. 1966 yılında yazılmış roman , Adnan Cihangir tarafından dilimize çevrildi ve Ayrıntı yayınları tarafından 2011 ‘de ilk baskısı yapıldı.

Kuzeye Göç Mevsimi Konusu

Öykü İngiltere’de eğitim görmüş bir gencin köyüne dönmesi ile başlıyor. Kitap köye dönen bu gencin ağzından anlatılıyor; genç köyde Mustafa adında yine İngiltere’de eğitim almış ve köyüne dönerek Hüsna adlı kadınla evlenerek yeni bir hayat kurmuş olan bir adamla karşılaşır. Mustafa İngiltere’deki ilginç hikayesinin anlatıcı ile paylaşır. Bir gün Mustafa ailesini anlatıcıya emanet ederek Nİl’de kaybolur.Sonrasında Hüsna zorla evlendirilmek istenir anlatıcı ne kadar engellemeye çalışsa da Hüsna kendinden yaşça çok büyük olan Vaad Reyis ile evlendirilir. Ancak bu evlilik başlamadan bir trajedi ile sonlanır.

Romanda günlük yaşamdan sıradan insanlar üzerinden yansıtılan detaylar ile Sudan’ın bu küçük köyündeki yaşayışa şahit oluyoruz. Anlatıcı gelenek, din, töre arasında sıkışmış hayatları gözler önüne seriyor. İngiltere’de eğitim görmüş Mustafa üzerinden ise İngilizlere göndermelerde bulunuyor. Sömürgeci olarak bulundukları bu toprakların gerçek sahiplerinin kimler olduğunu vurguluyor. İngiliz sömürgesinin kırsal kesim üzerinde yarattığı etkilere, modern eğitim almış insanlarla yerel kişiler arasındaki farklılıklara değiniliyor.

Kitaplar hakkında çok detaya girmeden neden bu kitabı okumanız gerektiği konusunda birkaç şey söylemek isterim. Sömürge sonrası Arap edebiyatının en önemli eserlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Afrika coğrafyasını sömürgecilerin gözünden anlatan kült kitap “Karanlığın Yüreği” başta olmak üzere bu tür kitapların anlatımını tersine çevirmesi bakımından önemlidir. Maalesef uzun yıllar sömürge halkları dünyaya sömüren devletler tarafından tanıtılmış , yerel yazarlar dünya okuruna ulaşamamıştır. Bu kitapta Sudan’ı kendi yazarının gözünden görmeniz ve sömürge kültürünün izlerini takip etmeniz mümkün.

Tayeb Salih (1929-2009)

Sudanlı yazar Hartum ve Londra’da üniversite eğitimi aldı. Sudan’da bir süre öğretmenlik yaptıktan sonra Londra’ya taşınmıştır. BBC ve UNESCO bünyesinde çalışmıştır. Kısa hikaye ve romanlar yazmıştır. İngiliz sömürgesi ve sömürge sonrası dönemi yaşayan, kırsal bölgede doğmuş bir yazar olarak konularını genel olarak sömürge yönetiminin geleneksel Sudan yaşantısı üzerindeki etkilerinden seçmiştir. Modernleşen Sudan toplumu ile geleneksel yaşam arasındaki çatışmaları, doğu-batı kültürlerinin karşı karşıya gelmesi, dini motiflerin yaşamı biçimlendirmesi hikayelerinin ana hatlarını oluşturuyor.

Arkadaşlarının girişimiyle ülkesinde adını onurlandırmak için her yıl bir yazara ödül verilmektedir. 2002’den beri verilen al-Tayeb Salih Edebiyat Yaratıcılığı Ödülü, Omdurman’daki Abdel Karim Mirghani Kültür Merkezi tarafından sunulan kurgu ve kısa öyküler için bir edebiyat ödülüdür ve gelişmekte olan Sudanlı yazarların kurgusal eserlerine adanmıştır.

Arap Edebiyat Akademisi tarafında sömürge sonrası edebiyatın en güçlü kalemlerinden biri olarak kabul edilen Salih’in Urs ‘al-Zayn (Zein’in Düğünü) kitabından esinlenerek çekilen film 1976 yılında Cannes film festivalinde ödül almıştır.